Νόμιμοι μεριδούχοι
Ο διαθέτης έχει το δικαίωμα να ορίσει μόνος του τους κληρονόμους του συντάσσοντας διαθήκη. Πολλές φορές όμως ο διαθέτης με τη διαθήκη του παραμερίζει στενούς συγγενείς ή το σύζυγό του από την κληρονομιά του.
Για να αποτρέπεται λοιπόν αυτός ο παραμερισμός στενών συγγενών ή του συζύγου καθιερώνεται από το νόμο η αναγκαστική διαδοχή η οποία περιλαμβάνει τη νόμιμη μοίρα. Νόμιμη μοίρα συνεπώς είναι το κληρονομικό μερίδιο που αναγνωρίζει ο νόμος σε συγκεκριμένα πρόσωπα παρά την τυχόν αντίθετη θέληση του διαθέτη.
Τα πρόσωπα τα οποία ο νόμος ορίζει ως νόμιμους μεριδούχους είναι οι α) κατιόντες του κληρονομουμένου, δηλαδή τα τέκνα του και αν δεν υπάρχουν τα εγγόνια του ή τα δισέγγονά του, β) τους γονείς του και γ) το σύζυγο που επιζεί.
Συνεπώς, τα παραπάνω πρόσωπα δεν μπορεί να αποκλείσει με τη διαθήκη του ο κληρονομούμενος εφόσον όμως θα είχαν κληθεί ως εξ αδιαθέτου κληρονόμοι του. Έτσι αν ο κληρονομούμενος είχε ένα παιδί, τη σύζυγό του και τον πατέρα του, νόμιμοι μεριδούχοι θα είναι μόνο το παιδί του και η σύζυγός του και όχι ο πατέρας του καθόσον δεν θα καλούνταν ούτε ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος.
Ο νόμος ορίζει ότι η νόμιμη μοίρα είναι το μισό της εξ αδιαθέτου μερίδας, δηλαδή αποτελεί ποσοστό της κληρονομικής μερίδας την οποία θα αποκτούσε ο μεριδούχος αν ήταν εξ αδιαθέτου κληρονόμος, οπότε προσδιορίζουμε πρώτα την εξ αδιαθέτου μερίδα. Για να προσδιοριστεί όμως η εξ αδιαθέτου μερίδα συναριθμούνται όσοι από τους ληρονόμους αποκληρώθηκαν ή αποποιήθηκαν την κληρονομιά ή κηρύχτηκαν ανάξιοι.
Ο κληρονομούμενος με τη διαθήκη του έχει τη δυνατότητα να ορίσει τον μεριδούχο ως κληρονόμο σε ποσοστό τέτοιο της κληρονομιάς ώστε να καλύπτεται η νόμιμη μοίρα του ή μπορεί με κληροδοσία να αφήσει κάτι στο μεριδούχο. Όταν το ποσοστό που καταλείπεται στο μεριδούχο είναι μικρότερο της νόμιμης μοίρας του, ή το αντικείμενο που του αφήνεται με κληροδοσία, τότε ο μεριδούχος έχει δικαίωμα για το υπόλοιπο. Άλλωστε ο νόμος ορίζει ότι κάθε περιορισμός του μεριδούχου ως προς το μέρος που βαρύνει τη νόμιμη μοίρα είναι σαν μην είχε γραφεί, η σχετική διάταξη δηλαδή είναι άκυρη.
